आजका युवाहरूमा स्थानीयदेखि राष्ट्रिय सरकारसम्म वितृष्णा बढ्दो छ। सहभागीता नहुँदा, बेरोजगारी, भ्रष्टाचार, राजनीतिक अस्थिरता, सामाजिक अन्याय, र अवसरको अभावले उनीहरू निराश छन्। सूचना प्रविधिको कारण विदेशसँग तुलना गर्दा निराशा अझ बढेको छ। यदि सरकारहरूले समयमै युवाको आवाज नसुने र समाधान नखोजे, यो वितृष्णा राष्ट्रका लागि नकारात्मक बन्न सक्छ। समाधान शिक्षा, रोजगारी, सुशासन र समानतामा छ।
विद्यालय शिक्षामा प्रयोगात्मक सिकाइलाई प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्यले घरायसी कार्यलाई औपचारिक मूल्याङ्कनमा समावेश गरिने भएको छ। पाठ्यक्रम विकास केन्द्रले सिकाइलाई व्यवहारसँग जोड्न कक्षा ४ देखि १० सम्म विद्यार्थीहरूले घर वा समुदायमा गरेका कार्यको मूल्याङ्कन गरी अङ्क प्रदान गर्ने व्यवस्था लागू गरेको हो।
यस लेखले काठमाडौं उपत्यकामा विकसित नेवा सभ्यताको ऐतिहासिक विकासलाई अन्वेषण गर्छ। नेवा पहिचान जातमा सीमित नभई सांस्कृतिक र सामाजिक एकताको प्रतिक हो। जयस्थिति मल्लको शासनकालमा लागू भएको जात विभाजनले नेवा समाजमा विभाजन र असमानता उत्पन्न गर्यो। यस विभाजनले सामाजिक मनोविज्ञानमा गहिरो असर पार्दै शासक वर्गलाई सत्तामा टिकाइराख्ने हतियारको रूपमा काम गर्यो। लेखले नेवा सभ्यताको मौलिक समावेशी भावनालाई पुनर्स्थापना गर्न एकताको आवश्यकता औंल्याउँछ।
नेपालमा ऐतिहासिक मूर्तिहरू चोरी व्यापक थियो। गाजने जगन्नाथ मन्दिर पुलाचौरबाट चार मूर्तिहरू हराए। पुलामी समाज खोजीमा लागेपछि मूर्तिहरू बरङ्जामा फेला परे। शक्तिशाली व्यक्तिहरूको पहुँचले मुद्दा कमजोर बनाइयो। पुरातत्व विभागले मूर्तिहरू पुराना होइनन् भन्ने प्रमाणपत्र जारी गर्यो। अदालतले मूर्तिहरू बाग्लुङमा पठायो। अन्ततः राजाको हुकुम प्रवाङ्गीपछि मूर्तिहरू पुनःस्थापना गरियो। कार्बन डेटिङ परीक्षणबाट सत्यता पुष्टि हुन सक्छ।
जातको उत्पत्ति प्राकृतिक शारीरिक भिन्नताबाट भए पनि जात व्यवस्था (Caste System) मानवद्वारा सिर्जित शोषणमूलक प्रणाली हो। प्राकृतिक रूपमा "जाति" शारीरिक र सांस्कृतिक भिन्नतामा आधारित भए पनि "जात" हिन्दू वर्णव्यवस्थाले समाजमा कृत्रिम विभाजन सिर्जना गरेको हो। आजको युगमा पनि जातीय छुवाछूत, भेदभाव र ब्राह्मणवादी प्रवृत्तिले उत्पीडन कायम राखेको छ। यो समस्या केवल कानुनी निषेधले हट्न नसकेर चेतनाको अभाव र विभाजनकारी सोचले अझ गाढा बनेको छ।
कमरेड गोञ्जालो (अबीमेल गुज्मान) पेरूको "शाइनिङ पाथ" पार्टीका नेता थिए। १९८० मा उनले सशस्त्र क्रान्ति युद्ध सुरु गरी समाजवादी शासन स्थापना गर्ने लक्ष्य राखे। उनको नेतृत्वमा पेरूमा व्यापक हिंसा भयो, जसमा ७०,००० मानिसको मृत्यु भएको मानिन्छ। १९९२ मा पक्राउ परेपछि उनी जीवनभर जेलमा रहे। गोञ्जालोको क्रान्ति युद्धले पेरूको राजनीतिमा गहिरो प्रभाव पारेको छ, तर यसको मानवीय मूल्य उच्च थियो।
श्रीमद्भागवत गीता महाभारतको भीष्म पर्वमा समावेश एक पवित्र ग्रन्थ हो। यसमा धर्म-अधर्म, कर्म, ज्ञान, र भक्तिको गहन व्याख्या छ। अर्जुनलाई युद्धमा विचलित अवस्थामा श्रीकृष्णले मार्गदर्शन गरेका थिए, जसले उनलाई सत्य र धर्मको पथमा अघि बढ्न प्रेरित गर्यो। १८ अध्याय र ७२० श्लोकले ज्ञानयोग, भक्तियोग, र कर्मयोगको महत्त्वलाई उजागर गर्दछ। गीता जीवन जिउन, आत्मज्ञान, र मोक्षको मार्ग देखाउने मार्गदर्शक ग्रन्थ हो।
यस लेखले नेपाली जनयुद्धको वैधता र परिभाषामाथि प्रश्न उठाउँदै, न्यायालयको निर्णयप्रति असन्तोष व्यक्त गरेको छ। यसले जनताको हक र अधिकारका लागि गरिएको संघर्षलाई नकार्न नसकिने बताउँछ। १७,००० नेपाली जनताको बलिदान युद्धकै कारण भएकोले यसलाई जनयुद्ध भन्नु ऐतिहासिक सत्य हो भन्ने दाबी गरिएको छ।
आफ्नो माटोको कथाले अफ्नो भुमी नचिनेर पराईभूमिमा पसेको एक अस्तित्वहिन जीवनको कष्टपूर्ण यात्रा सम्झाउँछ। झलझली सपना देखेर परै जानुपर्ने बाध्यता र त्यहाँका चिसा पत्थरजस्ता पाइला, मनका घाउहरू थप्दै जान्छ। जब पराईभूमिमा पछारिएर फर्किन्छ, तब आफ्नै माटोको कोमलता र मिठास सम्झिन्छ। समयमै चिनिन सकेको भए भने, त्यो आफ्नोपनको गहिरो स्पर्शले जीवनलाई अर्कै अर्थ दिने थियो।
नेपालमा वैदेशिक रोजगारीले आर्थिक सुधारमा योगदान पुर्याए पनि, यसले सामाजिक अस्थिरता र युवा पलायनलाई प्रोत्साहन दिएको छ। विदेशमा सीप र पूँजी सँगालिएका युवाहरू आफ्नै देशमा लगानी गर्न रुचाउँदैनन्, जसले गर्दा कृषियोग्य भूमि बाँझो र औद्योगिक विकासमा अवरोध देखिन्छ। वैदेशिक रोजगारीलाई मात्र आधार बनाउनुभन्दा आफ्नै देशमा अवसर सिर्जना गर्नु आवश्यक छ।
डोनाल्ड ट्रम्प अमेरिका र विश्वभर एक चर्चित र विवादास्पद व्यक्तित्व हुन्। उनी अमेरिका ४५औं राष्ट्रपति र अहिले पुनः ४७औं राष्ट्रपति बनेका छन्। व्यवसायी र रियल स्टेट उद्यमीका रूपमा सफल रहेर चर्चामा आएका ट्रम्पले २०१६ मा रिपब्लिकन पार्टीबाट राष्ट्रपति पद जिते। आप्रवासन नियन्त्रण, आर्थिक संरक्षणवाद, र कर कटौती जस्ता नीतिहरूले उनीप्रति समर्थन र विरोध दुवै उत्पन्न गरायो। २०२४ को चुनावमा पुनः राष्ट्रपति निर्वाचित ट्रम्पले फेरि आप्रवासन र राष्ट्रिय सुरक्षामा केन्द्रित नीति अपनाएका छन्।
शिक्षासम्बन्धी आधारभूत ज्ञान: शिक्षा मानिसको सम्पूर्ण विकास गर्ने जीवनपर्यन्त प्रक्रिया हो, जसले बौद्धिक, शारीरिक, सामाजिक, आर्थिक, र नैतिक उन्नति सम्भव बनाउँछ। यो औपचारिक तथा अनौपचारिक रूपमा व्यक्तिको ज्ञान, सीप, र आचरणको विकास गर्दछ, जसबाट व्यक्ति समाजमा योग्य र जिम्मेवार नागरिक बन्छ। शिक्षा जन्मदेखि मृत्युसम्मको अनुभव र सिकाइबाट व्यक्तिको समग्र क्षमताको विकास गराउने साधन हो।
